پاسخ به سوالات والدین (۲): کودک 3 ساله ام دائم پرخاشگری می کند! چه باید بکنم؟

رفتارهای زدن خواهر و برادرهای کوچکتر و یا همسالان در مهد کودک یا محیط بازی و حتی گاهی زدن پدر و مادر در این سنین دیده می شود. آنچه که باید دانست این است که 1. در دنیای کودک چه میگذرد؟ 2. چگونه باید با این رفتار بیرونی برخوردی مناسب کرد؟

۱. در دنیای کودک چه می گذرد:

کودک محصول ژنتیک و محیط اطرافش است. در بازه ی سنی 3 تا 6 سالگی کودکان بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه هستند و از مرکز توجه بودن لذت می برند و به شدت متمرکز بر خودشان و آنچه که می خواهند هستند، به گونه ای که برای دستیابی به آنچه که می خواهند دست به هر کاری خواهند زد. ابراز هیجان ها در این سن از روی عمد و یا نیت قبلی نیست، شاید به راحتی باید گفت زمانیکه کودک دوستش را می زند تا اسباب بازی اش را بگیرد، راه مناسب تری برای طغیان هیجان های منفی خود نیافته است، و آگاهی و دانش کافی را در این زمینه ندارد. این مسیر درونی از پیش تعیین شده با محیطی مواجه می شود که کودک را احاطه کرده است. مهمترین محیط در این مقطع سنی والدین هستند.

اگر والدین پذیرای هوشمند تحولات این مقطع رشدی در محیطی پر از آگاهی و عشق و محبت باشند، کودک به غنای تحولی اش خواهد رسید. اما در محیط های پر از تعارض زناشویی، که کودک ناظر رفتارهای پرخاشگرانه ی والدین خود است و یا اینکه به خاطر مشغله و یا بی اهمیتی والدین در حال تجربه کردن محیطی سرد و بی تفاوت است، آنچه که او را هدایت می کند موجی از هیجانات منفی است که برای ابراز شدن فشار می آوردند و راهنمای مناسبی برای چگونگی ابراز آن ها ندارد و به راحتی و به صورت غریزی دم دست ترین شیوه ی ابراز آن ها را که رفتارهای پرخاشگرانه است را پیش می گیرد.

۲. چگونه با این رفتار بیرونی برخورد مناسب کرد؟

الف) همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. صرف زمان برای آموزش هیجان ها به فرزندانمان و راه های ابراز آن یک بازی دوسر برد است. در طی کارهای روتین روزانه هر زمان که کودک شما به دلیلی دچار خشم  شد و شروع به قشقرق کرد، بنشینید و به او بگویید که دچار خشم شده است و الان عصبانی است. به همین ترتیب وقتی دچار غم، ترس، شادی، خجالت و … باید هشیار باشید و هیجان ها را به کودکتان آموزش دهید تا با تکرار بتواند نام مناسب حالتی که درگیر آن است را بر زبان بیاورد. این کار باعث می شود کودک نسبت به خودش و حالاتش آگاه شود و بهتر بتواند آن را مدیریت کند.

ب) به او مهارت حل مساله را با ایفای نقش آموزش دهید. قبل از اینکه در بازی با همسالان دچار رفتار زدن شود، در مورد موقعیت هایی که ممکن است فرزند شما دچار این حرکت شود نقش بازی کنید. مثلا شما نقش همبازی او را بازی کنید که عروسکش را گرفته، حالا به او آموزش دهید که به جای زدن از او بخواهد که بگوید،” این عروسک منه پسش بده”. و یا وقتی به دلیلی از طریق شما ناکام شده است و شما را می زند، از طریق ایفای نقش به او یاد بدهید که به جای زدن، خواسته و هیجان خود را با شما در میان بگذارد. با تکرار این تکنیک ها شما به ابزارهای نیرومندی برای مقابله با رفتارهای پرخاشگرانه آتی مجهز می شوید.

ج) اگر فرزند شما به کرات دچار رفتار زدن می شود به او یاد بدهید به شیوه ای مناسب این رفتار را ابراز کند. به او بگویید اگر کسی را بزند او ناراحت می شود و دردش می آید و تو دلت نمی خواهد که این اتفاق بیفتد. به جای اینکه دستت به بدن کسی برخورد کند آن را بزن روی بالش، و یا بزن روی زمین یا دیوار. اما به کسی هرگز. “زدن نه”

زمانیکه کسی را می زند، باید سریع مداخله کنید. بنشینید و خیلی محکم و قاطعانه اما با تن صدای ملایم بگویید “نه”، “زدن نه”.

د) حواس کودک را از موقعیت پرت کنید، وقتی که آرام شد نکاتی که قبلا ذکر شد را تذکر دهید. و به همراه فرزندتان به سمت کسی که مورد پرخاشگری قرار گرفته بروید و از او عذرخواهی کنید و از فرزندتان هم بخواهید که از او عذرخواهی کند. شاید خیلی متوجه معنای عذرخواهی نشود اما با تمرین از کودکی، رفتارهای مناسب اجتماعی را فرا خواهد گرفت.

ح) گاهی کودکان جلب توجه کردن را هر چند منفی و نامناسب را بهتر از هیچ توجهی می یابند. اگر شما حین رفتارهای اشتباه فرزندتان از کوره در می روید و یا کنترل خودتان را از دست می دهید، او یاد می گیرد که “هان مامان رو اینجوری دیوونه می کنم”. بر اعصاب خودتان مسلط باشید و با قاطعیت ولی متانت پاسخگوی شرایط پیش آمده باشید.

در نهایت این که:

رفتارهای مناسب فرزندتان را تا آنجا که می توانید مورد توجه قرار دهید و تشویق کنید تا با افزایش عزت نفس فرزندتان کمتر دچار رفتارهای پرخاشگرانه شود.